قالب وبلاگ

حال به مسئله دیگری پرداخته  می شود كه باز برای اولین بار در رشته «سرخ جامه پژوهشی و بابك پژوهشی» و به هر حال در تاریخ آذربایجان پژوهشی ارایه می شود و آن اینكه واژه «حرامی» كه در معنی مجازی خود به معنی دزد و سرگردنه بگیر و راهزن و حمله كننده به كاروانها در تاریخ و ادبیات و فولكلور شرق بویژه آذربایجان مطرح می شود ریشه در همین قیام «بابك حرمی» و مبارزات ضد رژیمی آنان داشته و منظور از حرامی و حرامیان در حمله به كاروانها همین شورشیان شیعه در آذربایجان بودند.

با توجه به اینكه حرمی و حرامی از یك ریشه بوده و واژه حرامی بیشتر در رابطه با راهزنی و حمله به كاروانها مطرح می شود در ریشه یابی این واژه می توان گفت كه بخش مهمی از عملیات نظامی خرمدینان را عملیات چریكی تشكیل می داد و فقط در زمانهای ضروری دست به جنگ های كلاسیك و جنگ های میدانی می زدند و ناگفته پیداست كه قسمت مهم عملیات چریكی را نیز حمله به كاروانهای ارتشی تشكیل می داد كه اسلحه و مهمات و آذوقه و تداركات و پول به جبهه ها حمل می كردند. بدین ترتیب حمله به قافله ها و كاروانهای ارتشی در دستور كار خرمدینان قرار داشت و بیشتر عملیات چریكی شامل حمله به همین كاروانها بود.

«طبری» در «تاریخ رسل و الملوك» خود از حملات مختلف خرمدینان به كاروانهای ارتشی در جای-جای كتاب خود بحث كرده و در ضمن آن به یكی از این عملیات چریكی خرمدینان بصورت مشروح پرداخته و می نویسد: معتصم خلیفه عباسی توسط یك سردار ترك خود بنام بغای كبیر مالی بزرگ برای مقرری سپاه و مخارج فرستاد «بغا با آن مال به اردبیل رسید و چون در اردبیل فرود آمد خبر وی به بابك و یارانش رسید و آماده شدند كه پیش از آنكه بغا به نزد افشین رسد راه وی را ببندند. صالح جاسوس، پیش افشین رفت و بدو خبر داد كه بغای بزرگ مالی آورده و بابك و یارانش آماده شده اند كه راه وی را از آن پیش كه به تو رسد ببندند...آنگاه افشین به بغا نوشت كه چنان وانماید كه قصد حركت دارد و مال را بر شتران ببندد و آن را قطار كند و از اردبیل روان شود چنانكه گویی آهنگ برزند دارد و چون به پادگان نهر رسید ... قطار را نگهدارد تا آنها كه همراه مالند به طرف برزند عبور كنند و چون كاروان عبور كرد [خود] با مال به اردبیل باز گردد.

بغا چنان كرد ، كاروان برفت تا بر كنار نهر فرود آمد . جاسوسان بابك سوی وی رفتند بدو خبر دادند كه مال حمل شده و دیده اند كه به نهر رسیده ...‌[در ضمن] كاروانی [دیگر] كه آنروز از نهر .... روان بود حركت كرد. بابك نیز با سوار و پیاده و سپاهیان خویش آرایش گرفت و از راه نهر روان شد و گمان داشت كه مال بطرف او می آید»41.

در این موقع بابك به سپاه محافظ رودخانه حمله كرده و بعد از نابودی سپاهیان همراه كاروان متوجه می شود كه مال از دست شان رفته است لذا برگشته به قافله دیگری حمله می كند. در راه به كاروان نظامی دیگری برخورد می كنند كه كاروان باشی آن «صالح آب كش» بود و آذوقه و تداركات نظامی به اردوی افشین می برد. بخشی از خرمدینان به فرماندهی «اسپهبد بابك به طرف وی رفت و كاروان را بگرفت و كاروانیان را بكشت و هر كه را با صالح بود نیز بكشت . صالح [از ترس] بی پاپوش (بدون كفش) با كسانی جان برد [ولی] همه كاروانیان كشته شدند و كالایشان به غارت رفت. به سبب این كاروان كه از [صالح] آب كش گرفته شده بود در اردوگاه افشین قحط افتاد از آن رو كه كاروان آذوقه بود. افشین به فرمانروای مراغه نوشت و دستور داد كه آذوقه حمل كنند و شتاب كند كه كسان به قحطی و گرسنگی افتاده اند. فرماندار مراغه كاروانی بزرگ سوی وی فرستاد كه آذوقه بار داشت و نزدیك هزار گاو در آن بود به جز خران و اسبان و غیره ، سپاهی نیز با كاروان بود كه آن را بدرقه می كرد. سوی آنها نیز یك دسته از سپاه بابك آمد كه سالارشان طرخان بود یا آذین كه كاروان را با هرچه در آن بود تا آخر به غارت دادند. مردم [اردوگاه] به مضیقه ای سخت دچار شدند»42 . 

بؤلوم لر: چریك های حرامی آذربایجان ،